Skip to content
Menu

Władza
celuje
w dziesiątkę

Anna Czyżewska / Federacja Mazowia
Ilustracja: marekusz / Shutterstock

2 grudnia 2022

Prawie 14 mln zł publicznych pieniędzy – tylko z jednego programu – trafiło z Narodowego Instytutu Wolności do organizacji powiązanych z PiS lub wspierających partię 

Wśród obdarowanych są działacze Ordo Iuris, politycy PiS i prawicowi publicyści

Pomysł jest prosty i nie budzi podejrzeń: Narodowy Instytut Wolności (NIW) wspiera publicznymi pieniędzmi wartościowe organizacje społeczne – a organizacje mogą zdobyć pieniądze z NIW w konkursie. Żeby ułatwić transfer pieniędzy, NIW stworzył Program Rozwoju Organizacji Obywatelskich. Przez pierwsze trzy lata istnienia Program rozdał ponad tysiącowi organizacji prawie ćwierć miliarda.

Jak ustaliliśmy, aż 6 proc. tej kwoty – 13,7 mln zł – trafiło do zaledwie dziesięciu NGO-sów. Każdy jest mniej lub bardziej powiązany z PiS: w ich władzach oraz radach zasiadają członkowie partii, kandydaci na radnych i posłów z list PiS, doradcy ministra czy wojewody.

Pełna wersja artykułu została opublikowana w serwisie MamPrawoWiedziec.pl.

Materiał powstał dzięki wsparciu The National Endowment for Democracy.

Historie warte uwagi.
Zapisz się na nasz Newsletter
żeby żadnej nie przegapić

Organizacje z „top ten” Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich dostały od trzech do pięciu dotacji (dofinansowanie w jednym konkursie nie wyklucza udziału w pozostałych). 

W latach 2019-2021 najwięcej, bo prawie 1,6 mln zł, dostała Fundacja Inicjatyw Młodzieżowych (FIM). Prezesem zarządu jest w niej Piotr Rydzewski, w 2019 r. kandydat PiS w wyborach do rady miasta Suwałki. Rydzewski to również działacz prorządowej, harcerskiej organizacji ZHR a od wiosny właściciel firmy „PR Piotr Rydzewski – fundraising, szkolenia, marketing”.

Głównym projektem FIM jest Akademia Liderów RP – program dla studentów i młodych liderów, finansowany nie tylko przez NIW, ale również państwowy Totalizator Sportowy i Bank Gospodarstwa Krajowego. W pięciu edycjach Akademii wzięło udział blisko 3 tys. uczestników, a wśród wykładowców-managerów pojawiają się niemal wyłącznie ludzie powiązani z obozem władzy: premier Mateusz Morawiecki, posłanka Jadwiga Emilewicz, prezes NBP Adam Glapiński, minister Paweł Szefernaker czy  Jacek Karnowski, redaktor prorządowego pisma Sieci.

Na drugim miejscu, z kwotą ponad 1,5 mln zł, uplasowała się Fundacja Ośrodek Analiz Prawnych, Gospodarczych i Społecznych im. Hipolita Cegielskiego. Ten konserwatywny think tank, działający zaledwie od  2017 r., prowadzi sąd arbitrażowy i portal do zbiórek na cele społeczne. Jej pierwszym prezesem był Tymoteusz Zych, związany w tym samym czasie z Ordo Iuris (odszedł z Ordo Iuris w tym roku w atmosferze obyczajowego skandalu). Obecnie funkcję prezesa sprawuje Karol Handzel, wiceprezydent Uczelni Collegium Intermarium (powołanej przez fundację założoną przez liderów Ordo Iuris). Członkiem zarządu fundacji jest Jerzy Kwaśniewski, prezes Ordo Iuris.

Blisko 1,5 mln zł trafiło do działającej od 2016 r. Fundacji Janusza Kurtyki. Ta oficjalnie zajmuje się się popularyzacją historii XX wieku. Jej prezesem jest Paweł Kurtyka, syn zmarłego w katastrofie smoleńskiej Janusza Kurtyki (wtedy prezesa IPN). W 2016 r. 27-letni wtedy Paweł Kurtyka został szefem Rady Nadzorczej Agencji Mienia Wojskowego (powołał go Antoni Macierewicz). Dziś Kurtyka jest prezesem spółki skarbu państwa – wojskowego biura projektów budowlanych AMW Invest. W radzie jego fundacji zasiadają m.in. Adam Kalita, radny PiS w Krakowie, jego matka Zuzanna Kurtyka, kandydatka do senatu w 2011 r. z listy PiS oraz Filip Musiał, dyrektor Oddziału IPN w Krakowie. 

Ponad 1,3 mln zł dostało Stowarzyszenie Muzea Dei z siedzibą w Czeladzi. Prezesem organizacji jest Andrzej Marcin Dubiel, który w 2015 r. bezskutecznie kandydował z listy PiS na posła z Sosnowca. Pod adresem stowarzyszenia w listopadzie 2020 r. została powołana Fundacja Muzea Dei – Centrum Nowej Kultury, która w 2022 r. uzyskała 170 tys. zł z PROO na projekt Radio Nowa Kultura. Muza Dei deklaruje promowanie „tradycyjnych wartości społecznych”, zajmuje się organizacją wydarzeń kulturalnych (m.in. rekolekcje Strefa Chwały Festiwal w Starym Sączu) i szkoleń.

Fundacja Republikańska otrzymała ponad 1,3 mln zł. To jeden z bardziej rozpoznawalnych (obok Klubu Jagiellońskiego i Ordo Iuris) konserwatywnych think tanków w Polsce. W listopadzie 2019 r. prezydent Andrzej Duda napisał: „Na mapie polskich ośrodków badawczych Fundacja Republikańska wyróżnia się w sposób szczególny”. Kilka miesięcy wcześniej prezes zarządu Marek Wróbel stwierdził, że nadchodzące wybory musi wygrać Duda, „bo inaczej trudno będzie prowadzić jakąkolwiek działalność legislacyjną”, co w konsekwencji w wyborach w 2023 r. pozwoli „zdobyć większość konstytucyjną do przeprowadzenia głębokich reform ustrojowych”. W tym roku Fundacja Republikańska dostała w ramach konkursu PROO kolejne 155 tys. zł. 

Kwotą ponad 1,3 ml zł NIW wsparł Fundację Polska Wielki Projekt (działa od 2016 r.). Fundacja jest organizatorem Kongresu Polska Wielki Projekt – w założeniu  intelektualnego zaplecza PiS. Prezesem fundacji jest Grzegorz Górny, założyciel Frondy, stały publicysta Sieci i portalu wpolityce.pl, a wiceprezesem dr hab. Michał Łuczewski, socjolog z UW, członek Narodowej Rady Rozwoju przy prezydencie. Obaj zasiadają w zarządzie Stowarzyszenia Trójmorze (dotacja z NIW: 649 tys. zł). Pod tym samym adresem, co Stowarzyszenie Trójmorze, działa Fundacja Trójmorze, która również dostała dotację – jej prezesem zupełnie przypadkowo jest Michał Łuczewski, z Fundacji Polska Wielki Projekt. W radzie programowej FPWP zasiadają m.in. wicepremier Piotr Gliński, prof. Zdzisław Krasnodębski, poseł Ryszard Legutko, Tomasz Matynia, Bronisław Wildstein i prof. Andrzej Zybertowicz.

1,3 mln zł otrzymała Fundacja Instytut im. Kazimierza Promyka. Powstała w połowie 2019 r., założył ją Jakub Krawiec, działacz NZS (i wykładowca Akademii Liderów Rzeczypospolitej znanej nam już Fundacji Inicjatyw Młodzieżowych). Jednoosobowy zarząd fundacji zmienia się co rok. Obecnie prezesem jest Michał Kucharski, wcześniej tę funkcję pełniły Weronika Dumin, a przed nią Maria Cholewińska. Wszyscy troje wywodzą się z NZS, o którego powiązaniach z PiS pisała w styczniu 2021 r. Rzeczpospolita, nazywając je „kuźnią kadr partii rządzącej”.

Blisko 1,3 mln zł trafiło do innej świeżutkiej organizacji – Fundacji Instytut Nowej Europy. Fundacja, zarejestrowana 12 marca 2019 r., w ciągu dwóch tygodni przygotowała swój pierwszy wniosek i – nie legitymując się żadnym doświadczeniem – z miejsca dostała 299 400 zł na budowanie „stabilnych podstaw dalszego funkcjonowania”. Przewodniczącym rady fundacji jest Julian Romuald Żelaznowski, doradca w gabinecie politycznym wicepremiera Glińskiego. W tym roku fundacja otrzymała kolejne 260 tys. zł na powołanie kapitału żelaznego.

Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju i Promocji Podkarpacia PRO CARPATHIA w ramach PROO w latach 2019-2021 otrzymało blisko 1,3 mln zł. Dyrektor w stowarzyszeniu, ​​Ewelina Nycz, to wielokrotna kandydatka w wyborach z list Kukiz’15. W maju 2022 r. Maria Pankowska z OKO.press pisała o niej, że to także „obecna członkini Rady Działalności Pożytku Publicznego (tj. ciała doradczego ds. organizacji pozarządowych przy KPRM – przyp. red.) i – jak chwali się na swoim profilu LinkedIn – ekspertka w Ministerstwie Rozwoju. Nycz jest także wykładowczynią Politechniki Rzeszowskiej oraz uczelni Collegium Intermarium, uruchomionej przez środowisko Ordo Iuris”. Członkiem komisji rewizyjnej stowarzyszenia jest też Janusz Henryk Ramski, lokalny działacz PiS. W tym roku ProCarpathia otrzymała z PROO kolejne 133 600 zł. 

Dziesiątkę zamyka lubelska Fundacja Scytia, która otrzymała ponad 1,2 mln zł. Niestety strona fundacji od ponad dwóch miesięcy nie działa, trudno ustalić, czym się zajmuje. Z danych w KRS wynika, że obecnie jej prezesem jest 21-letni student i tancerz Filip Tasarz. W przeszłości ze Scytią związani byli Nikodem Polak, obecnie zastępca dyrektora w Departamencie Mecenatu Państwa w ministerstwie kultury oraz Michał Dworski, dziś pełnomocnik wojewody lubelskiego ds. dialogu międzynarodowego, dyrektor wykonawczy Fundacji Instytut im. Gen. Władysława Andersa (która w latach 2019-2021 otrzymała dwie dotacje z PROO na ponad 750 tys. zł, a w tym roku kolejne 155 tys. zł). W tym roku Scytia otrzymała w ramach PROO kolejne 150 tys. zł.

Infografika: Anastasiia Morozova

Anna Czyżewska jest prezeską Federacji Mazowia

Pełna wersja artykułu została opublikowana w serwisie MamPrawoWiedziec.pl.

Materiał powstał dzięki wsparciu The National Endowment for Democracy.

CZYTAJ WIĘCEJ