Daniel Flis, Sebastian Klauziński / OKO.press
Konrad Szczygieł / FRONTSTORY.PL
Ilustracja: Weronika Syrkowska / OKO.press
24 października 2022
Ponad 20 mln zł z Narodowego Instytutu Wolności trafiło do organizacji powiązanych z ministrem Piotrem Mazurkiem i ze stowarzyszeniem Koliber, którego był wiceszefem
Za przyznawanie dotacji odpowiadają jego koledzy, a dostała je m.in. Karolina B., oskarżona o zabójstwo znajoma ministra
Impreza w hotelowym pokoju. Na stole alkohol, na łóżku paluszki i chipsy.
Po prawej, w białej koszuli, obok stolika z whisky i colą, siedzi Piotr Mazurek, obecny minister do spraw młodzieży – wtedy radny PiS i doradca ministra kultury Piotra Glińskiego. Mazurek to członek rady Narodowego Instytutu Wolności (dalej jako NIW).
Pośrodku, w ciemnej bluzce i czerwonej spódnicy, reprezentantka prawicowej młodzieży: Karolina B. To ona 1 stycznia 2019 r. wrzuci na Facebooka zdjęcie z imprezy.
Kilka miesięcy przed publikacją zdjęcia B. założyła Fundację Portia. A kilka miesięcy po niej Portia dostanie 362 tys. złotych z NIW. NIW to powołana za rządów PiS instytucja, która wydaje co najmniej 100 mln zł rocznie na wsparcie organizacji pozarządowych. Te w dużej mierze trafiają do NGOsów powiązanych z władzą.
Po lewej, z ręką w paczce czipsów, widać Mariusza Bulskiego. Polska zna go jako „aktora z Krakowskiego Przedmieścia” – po katastrofie smoleńskiej w oku kamer Bulski opłakiwał Lecha Kaczyńskiego. Potem bronił krzyża na Krakowskim Przedmieściu i zagrał samego siebie w filmie „Smoleńsk”. Jeszcze później sprzedawał bombki choinkowe.
Bulski i Mazurek od lat blisko współpracują. Aktor oceniał w NIW wnioski w programie o nazwie PROO. To program, z którego pieniądze po imprezie w hotelu popłyną do organizacji Karoliny B.
Całą trójkę, oprócz przyjaźni i różnych związków z NIW, łączy działalność w konserwatywno-liberalnym stowarzyszeniu Koliber. Mazurek był jego wpływowym wiceszefem, a Bulski i Karolina B. kierowali warszawskim oddziałem.
Historie warte uwagi.
Zapisz się na nasz Newsletter
żeby żadnej nie przegapić
Poszliśmy tropem tego zdjęcia. Odkryliśmy mechanizm, który działa następująco: znajomi Mazurka, związani z PiS lub Kolibrem, bawią się z ministrem i zakładają kolejne organizacje pozarządowe. Organizacje promują Mazurka i dostają granty z pieniędzy na politykę młodzieżową. Przepływ pieniędzy nadzoruje m.in. Mazurek.
Kolejna patologia: beneficjenci funduszy NIW, zaprzyjaźnieni z ministrem, nachalnie promują samego Mazurka w mediach społecznościowych.
Minister z Kolibra
Kariera Piotra Mazurka zaczyna się w 2012 r. gdy jako student politologii punktuje w warszawskim PiS: organizuje akcję „Goń z pomnika bolszewika”. Patronuje jej stowarzyszenie Koliber, w którym działa Mazurek. Cel: usunąć z przestrzeni publicznej komunistyczne monumenty.
Aktywista pisuje do prawicowych pism, pilnie studiuje. Jeszcze w 2018 r. (gdy jest już radnym PiS i doradcą wicepremiera Piotra Glińskiego) będzie pobierał stypendium naukowe z UW – oraz udzielał się społecznie. CV ministra jest gęste od rad i komitetów, w których zasiadał lub uczestniczył.
Po wygranych przez PiS wyborach w 2015 r. trafia do Kancelarii Premiera – najpierw jako asystent, później doradca i szef gabinetu politycznego wicepremiera Glińskiego. To właśnie patronat Glińskiego zapewnia mu błyskawiczną karierę: od 2018 r. piastuje wysokie funkcje w Narodowym Instytucie Wolności, w 2020 r. dostaje tekę sekretarza stanu w KPRM i zostaje pełnomocnikiem ds. polityki młodzieżowej.
Mimo ponad siedmiu lat spędzonych w rządzie minister nie ma samochodu, mieszkania ani kredytu. Ma za to pokaźne jak na młodego polityka oszczędności – ponad 200 tys. zł.
Mazurek otacza się młodymi działaczami prawicy. Wśród nich jest Karolina B. W Lublinie, skąd pochodzi, chodzi na spotkania młodzieżówki partii Gowina. Później przenosi się na studia do Warszawy, gdzie w 2019 r. zostaje wiceprezeską warszawskiego oddziału młodzieżowej i patriotycznej organizacji Koliber. Wtedy jej kariera przyspiesza: dostaje pracę w Fundacji Giełdy Papierów Wartościowych, chwilę pracuje w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów. Jest w gronie młodych prawicowców, z którymi Piotr Mazurek pokazuje się w Zielonej Gęsi – studenckim pubie przy stacji metra Pole Mokotowskie.
Mazurek to nie tylko bywalec, ale i fan lokalu. „Świetne miejsce! Bardzo profesjonalna obsługa, a przede wszystkim fantastyczne karaoke! Polecam gorąco!” – recenzuje na swoim Facebooku.
Apartament za pieniądze z NIW-u
Byli i obecni działacze Kolibra znają się z ministrem Mazurkiem i zakładają organizacje społeczne. Te występują o dotację do NIW, w którym Mazurek pełni kluczowe funkcje. Od 2018 r. ich organizacje dostaną z NIW-u ponad 20 mln zł.
Karolina B. nie zasypia gruszek w popiele.
– Interesowała się polityką i korzyściami finansowymi, jakie to niesie – scharakteryzuje ją później jej znajomy Antoni C. podczas przesłuchania w prokuraturze.
Karolina zakłada wspomnianą wcześniej fundację o nazwie Portia (cel: „promowanie wszechstronnego rozwoju i edukacji człowieka na całym etapie życia”). Choć jej organizacja ma znikomy dorobek i niemal zerowe doświadczenie, łącznie dostanie z NIW w sumie blisko pół miliona złotych.
Co robi fundacja Karoliny B. za te pieniądze? Co popadnie: a to kursy z gry na giełdzie, a to programy o przemocy w rodzinie. Produkuje też krótkie filmiki. Na swojej stronie oznacza je jako sfinansowane z NIW, publikuje też na YouTube i Facebooku. Doradza w nich, jak znaleźć dobrą pracę lub jak otworzyć działalność gospodarczą. Filmiki mają od kilku do ponad 200 wyświetleń.
Fundacja wydaje też pieniądze z NIW na biuro. Przynajmniej oficjalnie. W rzeczywistości rzekome biuro wynajmowane za publiczny grant to mieszkanie Karoliny B. w apartamentowcu na warszawskim Wilanowie.
Odnaleźliśmy nagranie z publicznej wideokonferencji dla NGOsów, na której Mazurek rozmawia z Karoliną B. On występuje jako minister, ona – jako działaczka sektora. To element projektu sfinansowanego przez NIW. – Działalność fundacji obserwuję i bardzo ją sobie cenię – mówi na nagraniu Mazurek.
Choć to jedynie fasada, nikomu nie drgnie powieka, rozmowa wygląda jak uprzejma wymiana zdań dwojga obcych sobie ludzi. Relacja z niej trafi na stronę Portii oraz na stronę KPRM-u.
Hasztag #friends
Zdjęcie z sylwestra w hotelu to nie jedyna wspólna fotografia ministra Mazurka i Karoliny B. Na Instagramie działaczki znajdujemy czarno-białe selfie z listopada 2018 r., na którym trzy uśmiechnięte osoby przytulają się do siebie. Zdjęcie oznaczono hasztagiem friends [przyjaciele – ang.].
Z prawej Piotr Mazurek – radny PiS, szef gabinetu politycznego ministra Glińskiego i członek rady NIW. Po lewej Adrian Kukliński, rocznik ‘93, były szef krakowskiego Kolibra, dziś prezes Fundacji Towarzystwa Filomatycznego.
Kukliński, podobnie jak B., też zakłada organizację. Fundacja Towarzystwa Filomatycznego powstaje w 2021 r. i znów – podobnie jak w przypadku Karoliny B. – choć ma zerowy dorobek i doświadczenie, dostanie z NIW 300 tys. zł na Internetową Wszechnicę Wiedzy.
Kukliński przyznaje, że zna Mazurka od kilku lat, ale ostatni raz miał z nim kontakt na długo przed dotacją z NIW-u. Czy Mazurek miał wpływ na przyznanie dotacji? – Na tyle, na ile mi wiadomo, wnioski są oceniane przez niezależnych ekspertów – odpowiada.
Dziś ten, kto chciałby skorzystać z internetowej wszechnicy sfinansowanej z NIW, obejdzie się smakiem. Internet o niej nie słyszał. Strona fundacji wygląda jak żart – prawie wszystkie treści zaczynają się od „lorem ipsum”, cytatu używanego do testowania stron internetowych. W zakładce „władze” wpisani są JanKowalski, JanKowalski2 i JanKowalski3. Na stronie można jednak obejrzeć archiwalny film, w którym Kukliński występuje jako prezes Fundacji Służba Niepodległej.
Służba Niepodległej to ważny element towarzysko-grantowej układanki wokół Mazurka. Minister pojawia się na konferencjach i wydarzeniach Służby, a ta w mediach społecznościowych wychwala ministra.
Sprawdzamy: od 2018 r. Służba Niepodległej dostała z NIW-u prawie 1,5 mln zł. Na czele fundacji stoi Mateusz Feszler, student prawa na UW. Został prezesem Służby w czasie, kiedy pracował w KRPM. Czy to Mazurek ściągnął go do KPRM? Czy rozmawia z ministrem o dotacjach z NIW? Feszler nie odpowiedział na nasze pytania.
Wiceszefem Służby był do niedawna Piotr Wasilewski, działacz Kolibra, członek rady NIW – i zapalony kolarz. Wraz z Mazurkiem współprzewodniczy Radzie Dialogu z Młodym Pokoleniem. I on ma własną organizację zasilaną rządowymi pieniędzmi: jego Rowerowy Klub MTB Suwałki dostał z NIW 300 tys. zł na „rozwiązanie problemów logistycznych”.
W radzie Służby Niepodległej zasiada inny były działacz Kolibra Mateusz Luśnia. Również on ma własną organizację – Fundacja Projekt Patriotyzm. W tym roku jeden z projektów Luśni dostał z NIW prawie ćwierć miliona na Festiwal Polskiego Patriotyzmu. Na imprezie pojawił się Mazurek.
Promocja Mazurka
Jeszcze do niedawna w liberalnym Kolibrze statut organizacji zabraniał przyjmowania grantów z publicznej kasy. Po zmianie statutu, od czterech lat, organizacja bez oporów sięga po publiczną kasę.
Stowarzyszenie za czasów Piotra Mazurka (we władzach od 2012 do 2016 r.) coraz bardziej skręca w kierunku PiS. – Dzisiaj Koliber to maszyna do promocji ministra — opowiada nam jeden z działaczy.
Sprawdzamy: na facebookowym profilu Koliber Warszawa na dziesięć ostatnich postów osiem to udostępnione posty Mazurka.
Promocja to modus operandi – kalendarz ministra ds. młodzieży wypełniony jest uświetnianiem, goszczeniem i udziałem w debatach, szkoleniach i konferencjach organizowanych przez NGOsy, również te niezwiązane z Kolibrem. Przez przypadek – głównie te dotowane przez NIW.
Choć organizacja Karoliny B. ma znikomy dorobek i niemal zerowe doświadczenie, łącznie dostanie z NIW w sumie blisko pół miliona złotych
Fundacja Our Future Foundation w 2021 r. dostaje z NIW 430 tys. Rok później uroczyście wręczy Mazurkowi nagrodę Przyjaciela Młodzieży (NIW przyzna jej kolejne 260 tys. zł).
Gdy Fundacja Inicjatyw Społecznych Sapere Aude (prawie 300 tys. zł z NIW) urządza weekendowe wykłady, gości na nich Mazurek.
Stowarzyszenie Studenci dla Rzeczypospolitej dostaje z NIW-u ponad milion, a w maju Mazurek zostanie honorowym członkiem organizacji.
W czerwcu Mazurek gości na konferencji Green Conservatism organizowanej przez Instytut im. Kazimierza Promyka. Ten dostał z NIW ponad 1,4 mln zł. W tym samym miesiącu Mazurek bierze udział w projekcie edukacyjnym Instytutu Rzeczypospolitej (prawie 1,5 mln zł z NIW).
W ilu wydarzeniach finansowanych z NIW-u brał udział Mazurek? Pytamy go o to w mejlu. Odpisuje: „Od 12 lat działając w środowiskach obywatelskich, a jednocześnie od 7 lat pracując w KPRM, w tym od 2 lat pełniąc funkcję ministerialną odpowiedzialną za współpracę z NGOsami poznałem bardzo wiele osób zaangażowanych w działalność wielu różnych organizacji pozarządowych. Osoby przez Państwa wymienione również należą do tego grona, podobnie jak tysiące innych osób”.
NIW odmówił nam komentarza w sprawie bratania się Mazurka z beneficjentami NIW-owskich programów.
Patent na grant
Jak zdobyć publiczny grant na organizację? NGO Consulting to spółka, która pomaga napisać wniosek o dofinansowanie, zajmuje się obsługą prawną, doradza jak raportować po skończonych projektach. Od zdobytych grantów bierze zwyczajowo 5 proc. tzw. success fee.
Spółkę założyli byli działacze Kolibra – Maciej Letkiewicz i Kamil Rybikowski. I oni mają własną fundację o nazwie Polska Jutra (300 tys. zł z NIW).
Umawiamy się na spotkanie z Maciejem Letkiewiczem z NGO Consultng. Podajemy się za założycieli nowej fundacji patriotycznej, chcemy zdobyć grant na Akademię Patriotyczną – lekcje historii dla dzieci.
NGO Consulting podchodzi do klienta profesjonalnie, Letkiewicz używa słów: „opiekun klienta”, „konsultant”, „zasoby”. Rynek grantów dla patriotycznych organizacji ma w małym palcu. O rządowych programach mówi jak o funduszach inwestycyjnych. – Programy Patriotyzm Jutra i Niepodległa są nastawione na obchody i rocznice. Ale wiele projektów da się tam, że tak powiem, wciskać – mówi Letkiewicz. – Wiele rzeczy jesteśmy w stanie upchnąć i wpisać do wniosku pod zmienionymi nazwami.
Letkiewicz kreśli mapę rządowych dotacji: – Widzimy, wnioskując o granty, co im się bardziej podoba. NIW za tych rządów jest dużo bardziej prawicowy. Tam lewicowym organizacjom ciężko się przebić.
Jego zdaniem na 200 wniosków, które wygrywają konkursy, 50 to wnioski polityczne. – Powiedzmy: dogadane. Natomiast pozostała część jest otwarta na rzeczywiste i realne oceny ekspertów – precyzuje Letkiewicz.
Co może pomóc w uzyskaniu grantu? Partnerstwa z większymi, prawicowymi organizacjami. Letkiewicz wymienia: Koliber, Studenci dla Rzeczpospolitej, Młodzi dla Polski, Konfederacja Inicjatyw Pozarządowych Rzeczypospolitej (KIPR). Wiceprezesem tej ostatniej jest Kamil Rybikowski, wspólnik Letkiewicza w NGO Consulting
Czy członkowie Kolibra byli klientami NGO Consulting? Zapytaliśmy o to spółkę już jako dziennikarze. „Wewnętrzną zasadą firmy jest nieujawnianie informacji na temat organizacji pozarządowych, które korzystają z naszych usług” – odpowiedział na nasze pytania Maciej Letkiewicz.
Zabójstwo na Wilanowie
Mieszkańcy zamkniętego osiedla na Wilanowie skarżą się na uciążliwe sąsiedztwo Karoliny B. — zdarza się, że wzywają policję, bo młoda działaczka urządza głośne imprezy.
W nocy z 29 na 30 kwietnia 2021 r. sąsiadów budzi krzyk. Przez okna widzą mężczyznę, który osuwa się po ścianie budynku. To Igor, narzeczony Karoliny i młodzieżowy działacz z Lublina. Krwawi, dźgnięty 15-centymetrowym nożem przez Karolinę. Następnego dnia umrze w szpitalu.
Prokuratura stawia 26-letniej Karolinie B. zarzut zabójstwa w zamiarze bezpośrednim, a ta przyznaje się do winy tylko częściowo – uderzyć nożem partnera miała przypadkiem. Proces w jej sprawie toczy się przed warszawskim sądem od kilku miesięcy – dzięki temu, że większość rozpraw jest jawna, dziś już wiadomo, że organy ścigania w dość prostym, kryminalnym śledztwie, popełniły kilka rażących błędów. Po pierwsze z niewiadomych powodów Karolinie B. pobrano krew do badań toksykologicznych dopiero 11 godzin od zatrzymania. Po drugie policja, podczas przeszukania i zabezpieczania mieszkania, zapomniała o narzędziu zbrodni. Wiele miesięcy po zabójstwie nóż, którym zabito Igora, znalazł podczas porządków w apartamencie na Wilanowie ojciec Karoliny B.
Jak to możliwe, że z pieniędzy NIW Karolina B. finansowała warszawski apartament, który jedynie udawał biuro fundacji? Krzysztof Pawlik, obecny szef Fundacji Portia, nie odpowiedział na naszą prośbę o kontakt.
Sam NIW nie doszukał się w działalności Fundacji Portia niczego niewłaściwego. Powód? Nigdy jej nie kontrolował.
Czy NIW weryfikował przeznaczenie lokalu, który wynajmowała Portia? „W żadnym z dokumentów składanych do NIW-CRSO organizacja nie wskazała, aby przeznaczała środki z dotacji na czyjekolwiek cele mieszkaniowe” – ucina NIW.
– Jeśli faktycznie istnieje zagrożenie tym, że prezeska fundacji przeznaczyła dotację na wynajęcie mieszkania dla siebie, to NIW musi podjąć działania. Może skierować sprawę do prokuratury, może zażądać zwrotu pieniędzy. W każdym razie jeśli już ma taką informację, nie może jej zignorować – mówi nam Katarzyna Batko-Tołuć, wiceprezeska Ogólnopolskiej Federacji Organizacji Pozarządowych i członkini zarządu Stowarzyszenia Sieć Obywatelska Watchdog Polska.
Prywatne sprawy ministra
Piotr Mazurek jest na fali. Za chwilę będzie miał jeszcze więcej władzy i pieniędzy do rozdania. Właśnie przeforsował w rządzie powstanie Funduszu Młodzieżowego, wydzielonego w ramach NIW. W najbliższych latach na dotacje z nowego funduszu pójdzie 230 mln zł. W pierwszej edycji – skromne 10 mln zł.
Organizacje młodzieżowe mogą starać się o nawet 250 tys. zł dotacji. Fundusz wyłoni także regionalnych operatorów, którzy dostaną maksymalnie po 2,5 mln zł i będą je rozdzielać między młodzieżowe rady, sejmiki, samorządy uczniowskie i uczelniane organizacje.
W teorii organizacje pozarządowe mają wyręczać państwo w obszarach, w których sobie nie radzi – prawdziwy NGO działa niezależnie i apolitycznie.
Tyle teoria. Piotr Mazurek rolę NGO widzi inaczej. „Po raz pierwszy dla młodych zostały stworzone instrumenty, które pozwalają im pełniej angażować się w życie polityczne” – chwalił się niedawno w wywiadzie dla PAP.
Wrzesień, konferencja organizacji młodzieżowych w KPRM. Gości witają gwiazdy prorządowej prawicy, twórcy słynnego już kanału Okiem Młodych. Do sali wkracza minister Mazurek u boku wicepremiera Piotra Glińskiego. To właśnie on otworzy konferencję, wręczy nagrody w konkursie Ambasador Młodego Pokolenia RP, a po części oficjalnej uściśnie dłonie działaczy i zrobi z nimi pamiątkowe selfie.
– Chcemy porozmawiać o polityce młodzieżowej i o sprawie Karoliny B. – łapiemy Piotra Mazurka w kuluarach.
– A, to takie prywatne sprawy – ucina rozmowę i każe kontaktować się przez asystenta. Do wywiadu nigdy nie dojdzie — asystent domaga się zestawu pytań przed rozmową (odmawiamy). Ostatecznie „z uwagi na dynamiczny kalendarz ministra” do wywiadu nie dojdzie.
Na pytania o relacje z Karoliną B. i opłacanie jej apartamentu z dotacji NIW, Mazurek odpisze w mailu: „Nie widzę zasadności wypowiadania się w mediach na temat spraw natury prywatnej np. relacji z poszczególnymi osobami itp. spraw, które nie mają związku z wykonywaniem funkcji publicznych”.
Infografika: Anastasiia Morozova
Przy pracy nad artykułem i weryfikacji danych o publicznych dotacjach korzystaliśmy z pomocy MamPrawoWiedziec.pl
